تحلیل انتقادی نظریه های "حقیقی – پولی" و "انگیزه های بین زمانی" در موضوع شناسی بهره

چکیده فارسی در این رساله با بازخوانی میراث فکری اقتصاددانان پولی و حقیقی در دو قرن گذشته در دو سنّت تحلیلی حقیقی و پولی، و مروری تفصیلی بر ظرفیت های مغفول در نظریه های پولی برای گونه شناسی دقیق و جامع از نظریه های وجودشناختی و ذات گرایانه ی بهره، و حسب آسیب شناسی که از معضلات تئوریک و روش شناختی موجود در نظریه های بهره کردیم، نشان داده ایم که تنها پایه نظری ممکن برای چیستی بهره را در ترجیحات بین زمانی می باید جست، و اساسا نظریه اثباتی برای بهره در ادبیات جریان حاکم و متعارف اقتصاد، وجود ندارد. همچنین با تأمل در ملاحظات بین زمانی و تحلیل های ناظر بر پویایی های مربوط به تصمیمات افراد در ادبیات فقهی شیعی و سنی، از منابع و أدلّه شرعیه و سیره متشرعه، به تبارشناسی قاعده للأجل و گستره دلالت ها و کاربرد های آن از نظر منابع نقلی شیعی و عامه پرداخته و با نگاهی به تردّد محقق(ره) در مسأله قیمت متعذّر و نقش زمان در این تردّد، و همچنین بررسی دو عنصر پول و زمان در فعالیت اقتصادی، و اهمیت و نقش زمان در تحلیل های اقتصاد اسلامی، نشان داده ایم، با تأملی در آثار فقهی فقهای عامه و شیعی، اعم از متقدمین و متأخّرین، چنین برمی آید که مسأله ترجیحات بین زمانی به عنوان یک حقیقت رفتاری انسانی، مورد توجه و عنایت شارع مقدس بوده ، فقهای اسلامی در ارزش گذاری مثبت زمان در خصوص معاملات، اجماع دارند، و ارزشگذاری پولی این ترجیحات در معاملات واقعی اقتصادی، موجه و مقبول است و هرچند برخی مقابله مستقیم ارزش پولی با زمان را محل اشکال می دانند، اما اشکال مستشکلین متأخّر وجهی ندارد. در ادامه نیز با استفاده از ادبیات نظریه بازی های تکراری ، نظریه انگیزه های بین زمانی و بکارگیری مدل های تجارت غیر متمرکز، به این سوال پاسخ داده ایم که نرخ ترجیحات بین زمانی و بطور مشخص نرخ تنزیل به عنوان یک واقعیت غیرقابل انکار در تعاملات زمان دار انسانی، چه جایگاهی در رفتار های عاملان اقتصادی(و حتی غیر اقتصادی) دارد و حضور آن بصورت یک قید و محدودیت در مدل، چه تبعاتی را در تعاملات دو سویه و یا جمعی، برجای می گذارد. نتیجه اینکه حضور عامل تنزیل در بازی های تکراری، و در فرآیند چانه زنی، از یکسو با ایجاد نقص و اختلال در مسأله انگیزه های بین زمانی، دو مسأله "تداوم" و "همکاری(تعاون)" را در تعاملات انسانی مخدوش ساخته و هر چه نرخ تنزیل بیشتر باشد، انگیزه برای این دو امر، کمتر می شود. ولذا برقراری هرگونه محدودیتی که متضمن نرخ تنزیل صفر یا نزدیک به صفر باشد، انگیزه های بین زمانی را ارتقاء داده و از این طریق منجر به بروز تداوم و همکاری در الگو های رفتار های تعاملی می شود. اما از سوی دیگر، وجود یک نرخ تنزیل و رجحان زمانی، در تعاملات کالا های بی دوام نقشه موثر و مفیدی را در کاهش هزینه ها و فرآیند چانه زنی و توافق ایفا کرده و موجب کاهش در شکست تعاملی می گردد. از اینرو اثبات می شود که نرخ تنزیل نقش و کارکردی دوگانه در تعاملات اقتصادی دارد که با تمایز پولی- حقیقی مورد نظر در ادبیات اقتصاد پولی نیز تطابق دارد. بدین ترتیب شاید بتوان نشان داد که دلالت های احکام اسلامی در مورد ترجیحات بین زمانی و ارزشگذاری آن، چه بسا به نقش دوگانه عامل تنزیل(کاهش هزینه های مبادلاتی در تعاملات حقیقی و افزایش آن در تعاملات پولی) عنایت داشته باشد. همچنین با استفاده از یک مدل ریاضی نشان داده شد، حکمت اینکه در منابع نقلی شیعه، تبعات تحریم ربا ، از سوی معصومین علیهم السلام، از یکسو در عدم امتناع مردم از کار های معروف معرفی شده است، و از سوی دیگر به مسأله تعطیلی تکسب و تجارت اشاره شده ، چه بسا این باشد که اختلال در عنصر "تداوم در تعاملات"(عدم تعطیلی تکسب) و عنصر "همکاری و تعاون"(اصطناع معروف)، با حضور نرخ تنزیل رابطه مستقیم دارد. کلمات کلیدی: بهره، پول، اعتبار، سرمایه، زمان، بازی های تکراری نامحدود، انگیزه های بین زمانی، بیع نسیه، قاعده للأجل، رجحان زمانی، نرخ تنزیل، همکاری